تاریخ مختصر پُست در افغانستان

بخش دوم

در آغاز سلطنت محمد نادر شاه دولت به امور پُستی توجۀ خاصی مبذول داشته و به آن نظم و نسق صحیح بخشید.

در اخیر سال ١٩٢٨ مدیریت عمومی پُست، تلگراف و تیلفون از وزارت داخله مجزی و به شکل ادارۀ مستقل در تشکیل دولت جا داده شد که بعداَ این تشکیل به ریاست ارتقا یافت. در سال ١٩٢٩ موتر های سرویس پُستی تهیه و از کابل به سمت تورخم و قندهار بکار انداخته شد. بعد یک تعمیر پُسته خانه در مرکز و پُسته خانه های دیگر در ولایات بنا گردید. تمام انواع مراسلات از قبیل پُست کارتها، جراید، مجلات نمونۀ مال التجاره، اوراق کار، بسته های کوچک به تمام مناطق در داخل و خارج بصورت عادی، راجستر شده، یکطرفه و دوطرفه، زمینی و برای ممالک خارج بصورت هوایی قبول و ارسال میگردید. در مرکز چهار پُسته خانه تکتهای پُستی که دارای تصاویر و مناظر مواضع باستانی و تاریخی مملکت بود به اندازه های مروج و رنگهای موزون به قیمت های جداگانه در مطبعۀ دولتی طبع و تهیه گردید. پس از این تاریخ اقدامات وسیعتری در زمینه به عمل آمد که ذیلاَ خلاصه میگردد :

در سال ١٩٢٨ افغانستان عضو اتحادیۀ بین المللی پُست شناخته شده و بتاسی از مقررات موضوعه اتحادیۀ مذکور در بارۀ مبادله و ارسال و مرسول پُستی با ممالک همجوار موافقه های جداگانه عقد گردید.

همچنان در سرحدات افغانستان اداره های پُستی تاسیس گردید که به ترتیب آتی از آن نام میببریم

الف : دفتر مبادلۀ سرحدی تورخم، مقابل لندی کوتل، دفتر مبادلۀ سرحدی سپین بولدک مقابل چمن.

ب : دفتر مبادلۀ سرحدی تاشکذر مقابل ترمز، دفتر سرحدی تورغندی مقابل کشک.

ج : پُست ممالک خارج و تبادلۀ پُسته های مذکوور بوسیلۀ دفاتر سرحدی متذکره به اساس مقررات مراسلات هوایی برای ممالک خارجی از طریق کراچی فرستاده میشد.

خلاصه امور پستی در داخل مملکت تا اوآخر سال ١٩٣٣ به همین ترتیب جاری بود. از سال ١٩٣٤ که مصادف به سلطنت محمد ظاهر شاه  بود تحولاتی در خور وصفی در امور پُستی کشور رونما گردید. چنانچه در اوسط سال ١٩٣٤ریاست مستقل پُست، تلگراف و تیلفون به وزارت مخابرات تعدیل گردید.  همچنان در خطوط انتقال پُستی توسط موتر های پُست و پارسل، پُسته ها بین ٢٠ تا ٢٠٠ کیلو گرام قابل قبول پنداشته شد. در سال ١٩٦٦ مراسلۀ فضایی برای خارج به تخفیف محصول قبول گردید و ارسال و مرسول پُست عادی برای ممالک خارج از طریق پاکستان جاری شد. به همین ترتیب برای حمل و نقل پُسته بر علاوۀ سابق بیست و دو خط پُستی مستقیم و موتر رو تدریجاَ اعمار گردید که هریک بین صد و پنجصد کلیومتر طول داشت. ساختان عمارات پُستی نیز متدرجاَ انکشاف نمود. چنانچه در مرکز ولایات و حکومات اعلی و بعضی حکومات کلان پُسته خانه های عصری اعمار گردید.

همچنان تعمیر مابقی پُسته خانه ها در حکومات کلان طبق پلان به تدریج اعمار شد. در مرکز برعلاوۀ پسته خانه سابق یک پسته خانه بزرگ عصری که دارای تمام لوازم پستی بود اعمار گردید و چندین پسته خانه شهری در شهر نو،  دارالامان، چمن حضوری، جادۀ میوند و بریکوت تاسیس گردید. شعبۀ ادارای پُست در سال ١٩٤٠ بنام مدیریت عمومی پُست و در سال ١٩٥١ بنام ریاست پُست ارتقا یافت که برعلاوۀ امور پُسته خانه مرکزی، پُسته خانه های شهری مرکز را نیز سرپرستی میکرد. برای انتظام جریان پُستی اداره مراقبت و کنترول پُستی در سال ١٩٣٦ تاسیس گردید.

برای انتظام و فروش تکتهای پُستی به علاقمندان خارجی و ترتیب یک موزیم پُستی، ادارۀ جداگانۀ  تشکیل گردید و شعبات مخابراتی ولایات و حکومات اعلی و کلان به مدیریت های عمومی، مدیریت ها و ماموریت ها ارتقا یافت. همچنان در ولایات بلخ، ننگرهار و هرات علاوه بر پُسته خانه های مرکزی از سال ١٩٤٧ به اینطرف یک ـ یک پُسته خانه شهری منطقوی نیز تاسیس یافت.  

در قشلۀ های عسکری ولایات و محلاتیکه پُسته خانه های مرکز دور بود از سال ١٩٤٧ به اینطرف یک ـ یک پُسته خانه قشلۀ عسکری تاسیس یافت. بین سالهای ١٩٥٥ و ١٩٥٦ در میدان های هوایی کابل، مزار شریف، کندهار و هرات برای پُسته های فضایی پُسته خانه های تبادلوی تاسیس شده در بعضی حکومات محلی و علاقه داری ها حتی المقدور پُسته خانه های تاسیس گردید و در مواضع متباقی امور پُستی کماکان به وسیلۀ کاتبان تحریر علاقه داری ها انجام میگردید. روی همرفته مطابق پلان پنجسالۀ کشور از سال ١٩٥٦ به بعد هر سال ٢٧ پُسته خانۀ محلی تاسیس گردید. همچنان صدور پُسته ها بر اساس مقررات بین المللی سربسته و راساَ به ممالک همجوار و از طریق ممالک مذکور به کشور های دیگر به صورت محفوظ و سریع جریان پذیر گردید. صدور پُسته های فضایی از افغانستان به ممالک خارج از طریق پاکستان از سال ١٩٥٥ ببعد ذریعۀ طیاره جریان یافت. ارسال و مرسول پُسته های فضایی در داخل مملکت در خطوط بین کابل مزار شریف ـ قندهار ـ هرات ـ قندهار از سال ١٩٥٦ ببعد جاری گردید. در سال ١٩٥٧ بسته فضایی کابل و ممینه نیز رواج یافت. از سال ١٩٤٦ پُسته های زمینی بین اتحاد شوروی [وقت] و هند از طریق افانستان به قسم ترانزیت جریان یافته بود. همچنان ارسال و مرسول پُسته های فضایی شوروی از طریق افغانستان برای پاکستان ، هند، اندونیزیا و سیرلانکا از اخیر سال ١٩٥٦جریان پیدا نمود. تکت های پُستی، پُست کارتهای تکت دار و بدون تکت، مراسلۀ فظایی در مطبعۀ صکوک کابل طبع میگردید. اما از سال ١٩٤٧ به اینطرف بعضاَ در خارج نیز طبع میگردید. تبادلۀ پُسته ها و پارسلهای فضایی از ممالک خارج به افغانستان قرار ذیل صورت میگرفت

الف : پُسته های فضایی از دفاتر تبادلۀ دهلی، امرتسر، فرانکفورت، هامبورک، امستردام، لندن، نیویارک، پاریس، ژینو، روم، مسکو، تهران و کراچی برای دفتر توزیع کابل.

ب : پارسل پُست فضایی از دفاتر تبادلوی پارسل پُست دهلی، ژنو، مسکو ، لندن، امستردام، روم و کوپن هاگن برای دفتر پارسل و پُست کابل.

پُسته ها و پارسل ها پُست فضایی به ترتیب سربسته از دفتر پُست کابل به دفاتر تبادلوی دهلی، کراچی، مسکو، پاریس، نیویارک و تهران ارسال میگردد. همچنان از بدو تاسیس شرکت آریانا و اعمار میدان های فضایی در داخل مملکت و ازدیاد پرواز طیارات داخلی و خارجی به خارج تبادلۀ پسته چه در داخل و چه در خارج سریعتر شده، تبادلۀ پُسته با کشور های اروپایی امریکایی، افریقایی و آسیایی بیشتر گردید.

چون در تبادلۀ پُسته ترانزیت سرباز از طریق هند و تهران با اروپا و امریکا تاخیر رُخ میداد و از طرفی حجم پُسته های بعضی ممالک روز افزون بود با شهر های آتی سرویس مستقیم تاسیس گردید.

تبادلۀ پُسته بین کابل و بیروت ، کابل و قاهره ، کابل و توکیو، کابل و انقره ، کابل و صوفیه، کابل و پیکنگ و کابل و هانکانگ.

در سالهای بعد پُسته ها در روز حرکت طیاره بسته میگردید چنانچه مردم میتوانستند ازطرف صبح همانروز مراسلات خود را تحویل دهند. به همین ترتیب در قبال انکشافات پُستی در کشور ادارۀ پُست کابل به دفاتر پُستی جهان تبادلۀ مستقیم پُستی برقرار نمود. تا هرچه زودتر پُسته های ارسالی به وقت کم به مراجع اش مواصلت نماید. همچنان برای حمل و نقل پُسته های ولایات ترتبیاتی اتخاذ گردید که به موجب آن پُسته های ولایات شمالی عوض سه روز که در سابق صورت میگرفت در ظرف شش ساعت انتقال مییافت. همچنان در سالهای بعد برای انکشاف امور پرواز یک مدیریت جداگانه در تشکیل ریاست پُست علاوه گردید که کار آن طبع و نشر تکتهای خاص و فوق العاده بود. با طبع تکتهای مذکور یکطرف سالانه یک مقدار اسعار خارجی بدست میآمد و از جانب دیگر یک خاطره از روز های ملی و یا هم آثار عقیقه کشور و یا جهان باقی میماند. در آغاز نرخ محصولات پُستی از افغانستان به یازده حوزه تقیسم شده بود که بعد ها معلوم گردید برای مردم مشکل داد و ستد ایجاد مینماید. بعداَ یازده حوزه به چهار منطقه آتی تعدیل گردید که عبارت از اروپا، افریقا، شرق دور، آسترالیا، شرق میانه و ممالک همسایه میباشد. همچنان در آنزمان بیش از یکصد پُسته خانه شهری تاسیس گردیده و در تعداد پُسته خانه های شهری مرکز نیز نسبت به سالهای قبل افزایش قابل ملاحظۀ به عمل آمد که باعث ایجاد سهولت برای مردم ما گردید.

مجلۀ ژوندون سال ١٣٥١