درست بنویسیم و درست بخوانیم ـ بخش پنجم

از غلطی های فاحش و جایزی که این روز ها بازار استعمال فراوان دارد یکی هم کاربرد کلمه های (بالا) و (روی) است. 

غالب مردم حتی باسوادان و تحصیل کرده ها نیز کلمۀ (بالا) را در مواردی زیادی به کار میبرند و تصور میکنند که درست و ادبی نوشته اند. مثلاَ می نویسند که ( بالای وظیفه ام حاضر شده نمی توانم) یا (بالایم قهر شد) که البته به جای آنها باید نوشت ( به وظیفه ام حاضر شده نمیتوانم ) و یا (بر من قهر شد).

بررسی مختصری از نامه های شخصی برخی از نوشته های روزنامه ها و مجلات و در خواست های اداری انبوهی از کار برد های نادرست کلمه (بالا)  را برای ما می نمایاند و در واقع این نادرستی هم از آنجا ناشی میشود که ما در استعمال پیشینه ها سهل انگار و بی توجهیم و شیوۀ درست کار برد پیشینه ها را نمیدانیم. دیگر این که این گونه کار برد های نادرست به خاطر تاثیر پذیری های ناشیانه از شیوۀ نگارش زبان های اروپایی است. مثلاَ همین ترکیب (برروی) و خود کلمۀ (روی) هم از شمار همین نادرستی هاست که ریشۀ نگارش فرانسوی و انگلیسی دارد و از استعمال آن باید پرهیز کرد. به طور مثال در این گونه موارد از کلمۀ (روی) معنای (در باره ) را میخواهند استحصال کنند که البته اینکار در زبان دری درست نیست.

این جمله های نادرست را بخوانید :

اول : معلم روی درس خود اندیشید.

دوم : من بر روی موضوع فقر در جهان سوم کار میکنم.

سوم : او در روی درس خانگی خود، کار اندکی کرده است.

آن گونه که شاهدید در جمله های بالا (روی)، (بر روی) و (در روی) به جای (در بارۀ) به کار رفته است و در انشای امروز، سخاوت در استعمال آن به فراوانی دیده میشود و تصور میشود که این کلمات ترجمۀ (On) انگلیسی و یا (Sur) فرانسوی باشد که این بلا را بالای زبان دری آورده است. به هر رنگ این گونه تقلید پذیری های نادرست از زبان های اروپایی که خود شیوۀ جداگانه، دستور جداگانه  و خصیصه های جداگانه دارند، نابجاست و لازم است که کلمه های (بالا) و (روی) را که معانی نزدیک به هم و گاهی هم یکسان دارند را در جای شان به کار بریم و (بالای وظیفه) و (بالای نوکری) و (بر روی کتاب قدیمی) و ترکیب های نظیر آنها را به کار نبریم.

فریدون

بخش قبلی را در اینجا مطالعه کنید