قصر بزرگ و با شکوۀ دارالامان در عهد سلطنت شاه امان الله تهداب گذاری گردیده و .....
قصر بزرگ و با شکوۀ دارالامان در
عهد سلطنت شاه امان الله تهداب گذاری گردیده و کار ساختمان بخش بزرگ آن عمارت نیز
در همان دوره به پایۀ اکمال رسید. در آن زمان در نظر بود که مرکز و پایتخت کشور با
احداث یک شهر جدید مطابق یک پلان اساسی در جنوب چهاردهی که فعلاَ به نام دارالامان
یاد میگردد، تنظیم یابد.
نقشۀ شهر جدید کابل و پایتخت دورۀ
امانیه که از طرف یک تن از مهندسان فرانسوی به
نام (گودار) طرح شده بود تخمیناَ بیش از صد ها جریب زمین را صرفاَ در ساحۀ
مرکز اداری احتوا می کرد.
بنابر سفارش سرمهندس آلمانی (والتر
هارتن) معماران و کسبه کاران ماهر افغانی جمع آوری گردیده به کار های ساختمانی
گماشته شدند. در عین حال برای انجام کار های ساختمانی شهر جدید به نحو مطلوب و
شایسته در حدود ۷۰۰ نفر از فارغ التحصیلان صنف شش آن دوره در رشته های معماری و
ساختمانی برای مدت شش ماه به توصیۀ آقای (والتر هارتن) و تحت نظر وی و سایر
متخصصین آلمانی به شکل عملی و نظری آموزش دیدند. بعداَ این گروپ ۷۰۰ نفری پس از شش
ماه تحصیل برای پیشبرد کار های مختلف ساختمانی مدرن آماده گردیدند.
پس از تکمیل نقشۀ قصر دارالامان و
مطالعۀ زمین آن از نگاۀ جیولوژی و همچنان مقاومت خاک آن طبق آزمایش های معمول آن
زمان که متکی به اساسات علمی بود، کار ساختمان قصر دارالامان عملاَ با استفاده از
مواد ساختمانی پیداوار افغانستان و مواد تعمیراتی که از خارج وارد میشد توام با
زحمت کشی و عرق ریزی معماران، نجاران، سنگ تراشان و سایر کسبه کاران و کارگران
افغانی تحت رهنمایی آقای (هارتن) و سایر متخصصین آلمانی در ساحۀ ۵۴۰۰ متر مربع به
شکل سه منزله و به ارتفاع ۲۳ متر به سبک معماری نوین آن زمان، تا سال ۱۳۰۶ یعنی تا
پایان دورۀ امانیه، همچنان جریان داشت و هنوز تعمیر صد فیصد تکمیل نشده بود.
ساختمان این قصر که در آن به صورت
عموم از تهداب های سنگی، دیوار ها و پایه های خشتیی که از مصالح سمنت، چونه و ریگ ساخته
شده بود، با رویکش سنگ قلم کار چهلستون در کنگره ها، پلستر های گچی، سقف ها و
برنده های چوب دستک، فرش سنگ مرمر و سایر تزئیناتی که با نفاست، ظرافت و مهارت
زیاد صورت گرفته بود، همه نمایانگر چیره دستی و پختگی هنر معماران، نجاران و کسبه
کاران افغانی در آن زمان بود. خصوصاَ امور چوبکاری و پلستر کاری تزئیناتی اتاق
بزرگ بیضوی که در منزل سوم این قصر وجود داشت و برای مقر پارلمان کشور در نظر
گرفته شده بود به حدی عالی و ماهرانه کار شده بود که نظیر آن در شرق کمتر دیده
میشد.
قصر دارالامان نخستین تعمیر در
کشور است که در آن سیستم مرکز گرمی تعبیه شده و با استفاده از ذغال در تسخین قصر
از آن کار گرفته میشد. همچنان برای اولین بار استفاده از رویکش (سنگ چهلستون) در
همین قصر صورت گرفت که بعداَ در سایر تعمیر ها نیز از آن استفاده به عمل آمد.
شایان یاد آوریست که برای بار نخست غرض حمل و نقل سنگ از کوۀ چهل ستون به شهر جدید،
یعنی دارالامان، خط آهن با واگون های آن به کار انداخته شد.
قصر دارالامان اولین ساختمان
عصریی بود که سیستم آبرسانی آن به شکل مدرن
ترتیب گردیده و آب مورد ضرورت آن توسط نل از چشمۀ (چونغر) که در قلعۀ قاضی واقع
میباشد به قصر مذکور انتقال داده میشد. این قصر دارای یک صد و پنجاه اتاق بزرگ و
کوچک برای استفاده تمام اراکین دستگاۀ دولتی دورۀ امانیه، با در نظر داشت شرایط
همان زمان بود. برج اول قصر که مشرف به سرک عمومی بود به دفتر کار شاۀ اختصاص داده
شده و در اطراف آن دارالتحریر شاهی و وزارت دربار سلطنتی جا داده شده بود. سایر
طبقات این ساختمان به دیگر دوایر دولتی تخصیص داده شده بود.
باید یاد آور شد که در همین زمان بود
که کار های عمرانی و ساختمانی به شکل عصری و مدرن آن در کابل اوج گرفت و یک تعداد
ساختمان های بزرگ و با عظمت دیگر مانند پُل هارتن، تعمیر قومندانی قوای مرکز واقع
تپۀ تاج بیک، موزیم کابل، پُسته خانه و یک عده ساختمان های زیادی دیگر که باوجود
گذشت ایام و با وصف آن که در حفظ و نگهداشت آن در طی این مدت توجه لازم صورت
نگرفته، باز هم به حال خود باقی مانده
است. همچنان سرک اساسی دارالامان الی شاۀ دو شمشیره نیز در همین فرصت تحت نظر
متخصصین آلمانی طرح و ساخته شد.
همچنان در همین هنگام بود که برای
پیشبرد کار تطبیق پلان شهری و تنظیم امور ساختمانی دستگاه ها و شعبات مجهز در رشته
های حجاری و نجاری، عمرانی و غیره تاسیس و به فعالیت آغاز کرد.
هر چند در مورد مصارف دقیق قصر
دارالامان صورت حساب و ارقام دقیق در دست نیست اما به گمان اغلب در کار ساختن این
قصر مجلل تا پایان دورۀ امانی، بیشتر از بیست و پنج میلیون افغانی، درحالی که هنوز
صد فیصد تکمیل نشده بود، به مصرف رسیده بود.
در زمان سلطنت محمد نادر خان در قصر
دارالامان فاکولتۀ طب، البته صنوف تدریسی و لیلیۀ آن، جا داده شد. بعداَ از اتاق
های این قصر به حیث تحویلخانه و گدام کشمش نیز استفاده صورت گرفت.
در دوران صدارت محمد داود خان
وزارت مالیه و وزارت فواید عامه در این قصر جا داده شده، متباقی کار ساختمان این
قصر نیز تکمیل گردید. بعداَ وزارت مالیه به ساختمان جدیدی که برای آن وزارت ساخته
شده بود منتقل گردید و به جای آن قومندانی عمومی قوای کار در قصر دارالامان جابجا
گردید. اما در بعد از ظهر پنجشنبه مورخ بیست و دوم قوس سال ۱۳۴۷ یعنی در همان زمانی
که هنوز وزارت مالیه در آنجا فعالیت داشت، حریق مدهشی در قصر دارالامان رُخ داد.
در اثر این آتش سوزی منزل سوم قصر شدیداَ صدمه دید و وسایل تخنیکی قصر مانند
تجهیزات مرکز گرمی ها و لوازم آبرسانی، تشناب ها، سیتسم برق، قندیل ها و .. شدیداَ
خساره مند گردید. همچنان از آن جایی که شعبات وزارت فواید عامه در همین طبقه قرار
داشت وزارت مذکور نیز از بابت این حریق متحمل خسارات هنگفتی شد.
در سال ۱۳۵۰ قصر دارالامان برای
استفاده دوایر ستره محکمه تخصیص داده شد و آن ارگان با در نظر داشت شرایط و
ایجابات زمان، کار ترمیماتی و اصلاحاتی قصر را نیز توسط (موسسۀ ساختمانی بنایی)
وزارت فواید عامه روی دست گرفت. بالاخره این قصر تاریخی بازسازی گردیده و در آن ۴۸
سالون بزرگ، یک کتابخانۀ بزرگ، یک چایخانه یا کفتریای مجهز و بزرگ، ۸۰ اتاق برای
دفاتر و ۲۲ تشناب عصری گنجانیده شده بود.
این قصر به تاریخ پانزدهم جوزای
سال ۱۳۵۳ مورد استفادۀ وزارت عدلیه قرار گرفت.
اما این آخرین باری نبود که قصر
دارالامان تخریب و یا ترمیم میگردید. این بنای تاریخی در جریان یک سلسله حوادث در
طی سال های بعد نیز تخریب و بازسازی گردید. یک بار در هنگام حملۀ قوای سرخ به
کابل، بار دوم در ۱۳۶۸ در هنگام کودتای شهنواز ـ گلبدین قصر دارالامان قسماَ تخریب
و دوباره بازسازی شد. اما در جریان جنگ های قدرت طلبانۀ تنظیمی در دهۀ ۹۰ میلادی،
زمانی که شهر و شهروندان کابل هر دو قربانی زورگویی های غاضبین قدرت بودند قصر
زیبای دارالامان نخست تاراج و بعداَ تخریب گردید. امروز [سال ۲۰۱۵] این بنای زیبا
و تاریخی، دیگر آن شکوه و جلالش را ندارد و به یک خرابه مبدل شده است. یک خرابۀ که
حکایت و شکایت از جنگ ها، ویرانگری ها، غارتگری ها، قدرت طلبی ها و بربادی ها
میکند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر