اولین مفکورۀ استفاده از نور برق در افغانستان به سال ١٢٧٢ هجری شمسی یعنی ١٢١ سال قبل از امروز برمیگردد.
اولین مفکورۀ استفاده از نور برق در افغانستان به سال ١٢٧٢ هجری شمسی یعنی ١٢١ سال قبل از امروز، در زمان سلطنت امیر عبدالرحمن برمیگردد.
در آن سال برای نخستین بار یک داینموی کوچک که توانایی روشن ساختن چهل دانه چراغ
را داشت، به کار افتاد. این دستگاۀ کوچک توسط یک متخصص خارجی به نام (Mr.
Brown) بسته بندی شده و به کار افتاده بود.
البته نباید تعجب کرد که در هنگامی که در کابل به صورت نمونه از نور برق استفاده
صورت میگرفت در اکثر کشور ها در شرق حتی فکر استفاده از نیروی برق برای روشنایی
نیز بیگانه مینمود.
سلسلۀ به کار گیری دستگاه های مولد برق در کشور
ما همچنان ادامه داشت و در جریان سال های ١٢٧٥ و ١٢٧٧ یک دستگاۀ کوچک دیگر تولید برق از نیروی بخار،
نیز بسته بندی شده و چند چراغ دیگر را نیز روشن کرد.
در سال ١٢٩٠ یک ماشین تولید برق با ظرفیت بیست کلیو وات که آنهم با نیروی
بخار کار می کرد در باغ ارگ کابل نصب گردید. مقارن سال ١٢٩٥ یک پایه ماشین دیگر تولید برق به اندازۀ ١٩ کیلو وات که البته آن هم با نیروی بخار کار می کرد در شهر جلال آباد به کار
انداخته شد. اما این ماشین محض در چهار ماۀ زمستان فعالیت میکرد. در سال ١٢٩٦ یک دستگاۀ کوچک مولد برق به قوت ١٥ کیلو وات در پغمان نصب گردید.
پس از انقضای سال های ١٢٩٠ ـ ١٢٩٣ که همزمان به وصول و پخش
وسیع صنایع اروپایی در شرق بود در افغانستان هم حرکت محسوس تری به سوی انکشافات
برقی به عمل آمد و سروی دستگاۀ جبل السراج آغاز یافت. تعمیر این دستگاه پس از
تثبیت دو سالۀ دورۀ پروژه در سال ١٢٩٤ عملاَ آغاز گردید و
مقارن ١٢٩٩ دستگاۀ مذور شروع به تولید کرد.
این دستگاه در بدو امر شامل سه پایه ماشین پنجصد کلیو وات به سیستم افقی بوده و
بسته کاری آن توسط شخص بریتانوی بنام (Mr.Jowet) روی دست
گرفته شده بود. هرچند اساساَ دستگاۀ آبی برق جبل السراج نظر به پروگرام مقدماتی
بایستی در سال ١٢٩٨ تکمیل میگردید اما چون
شخصی بریتانوی فوق الذکر با شعبۀ قرارداد کننده در حین حساسیت کار مقاطعه کرد این
قضیه موجب گردید که یک وقفۀ بیشتر از دو سال واقع شود. تا این که بالاخره در سال ١٢٩٨ مستری عزیز الله خان که عملاَ در کار تعمیر و بسته
کاری دستگاۀ مذکور با (Mr.Jowet) معاون و همکار بود با قبولی
مسولیت تکمیل کار را متعهد شده و بالاخره در سال ١٢٩٩ فابریکه تکمیل و شروع به فعالیت کرد.
توزیع برق از فابریکۀ جبل السراج به شهر کابل در سال ١٣٠٠ آغاز شده و بعد از آن توسعه یافت.
جریان رسانیدن پرزه جات در ابتدای شروع کار اعمار
فابریکۀ مذکور، یعنی زمانی که هنوز جادۀ موتررو تا جبل السراج امتداد نیافته بود
با مشکلات گوناگونی صورت گرفته و غالباَ اموال ثقیل وزن را توسط فیل به آنجا نقل
می دادند.
با اکمال کار فابریکۀ جبل السراج، در سال ١٣٠٢ یک پایه داینموی بیست کیلووات آبی در پغمان نیز فعال
ساخته شد. همچنان در شهر قندهار نیز کار احداث یک دستگاۀ آبی کوچک تدقیق و مطالعه
شده و سپس ماشین آلات لازمه وارد آن شهر شده و نصب گردید.
گذشته از این یک پایه ماشین به ظرفیت شصت کیلو وات در
سال ١٣٠٤ نیز به جلال آباد رسید اما غالباَ
گمان میرود که مورد استفاده قرار نگرفته باشد.
در سال ١٣١٣ دامنۀ تنویر کشور توسط
نیروی برق وسعت یافته و نه تنها در کابل یک سلسله سروی توسط متخصصین خارجی و داخلی
اجرا شد بلکه در سایر ولایات کشور مانند قندهار و هرات نیز مفکورۀ انکشاف وسایل
برقی روی دست گرفته شد.
با این ترتیب دستگاه های که بین سال های ١٣١٣ و ١٣٣٠ در افغانستان پروژه
شده و روی همرفته عملاَ در صحنۀ فعالیت و بهره برداری داخل شدند قرار ذیل میباشد:
احداث دستگاۀ تولید برق آبی وردک به ظرفیت مجموعی ٤٠٠٠ کیلو وات، شروع ١٣١٥ و ختتم ١٣١٩.
تعبیۀ دستگاۀ دیزلی ٣٠٠ کیلو وات ماشینخانۀ کابل. شروع ١٣١٥ و ختم ١٣١٦.
نصب دستگاۀ آبی پلخمری مربوط نساجی به ظرفیت مجموعی ٤٨٠٠ کیلو وات. شروع ١٣١٦ و ختم ١٣٢٠.
نصب دستگاۀ آبی ٢٦٠ کیلو وات بابا ولی قندهار، شروع ١٣١٣ و ختم ١٣١٥.
نصب دستگاۀ دیزلی فابریکۀ پشمینه بافی قندهار به
ظرفیت ٣٠٠ کیلو وات . شروع ١٣١٦ و ختم ١٣١٧.
نصب دستگاۀ دیزلی شرکت پشتون قندهار به ظرفیت ١٥٠ کیلو وات در سال ١٣١٦.
نصب دستگاۀ برق آبی جلو ارچه در هرات به ظرفیت تولیدی
١٠٠ کیلو وات در سال ١٣١٥.
نصب دستگاۀ دیزلی اتحادیۀ پنبۀ کندز به ظرفیت ٥٠٠ کیلو وات در سال ١٣١٧.
سایر دستگاه های خورد و کوچک برقی به ظرفیت مجموعی ٣٥٠ کیلو وات در بین سال های ١٣١٦ و ١٣٢٠.
نصب دستگاۀ بخار مربوط قند سازی بغلان به ظرفیت ١٢٠٠ کیلو وات در سال ١٣٢٢.
نصب توربین نمبر ٤ جبل السراج به ظرفیت تولیدی ٩٠٠ کیلو وات در سال ١٣١٦.
از گزارش فوق برمیآید که پس از سال ١٣١٢ یعنی بعد از آن که دولت عملاَ سیستم حمایه را در انکشاف
اقتصاد ملی روز دست گرفت پیشرفت های سریع تری در تعمیم امور برق به عمل آمد. این انکشاف دیده میشود که تا جنگ دوم جهانی ١٣١٩ سریع بوده و بعد از آن حتی تا سال ١٣٢٩ که مصادف به دوران جنگ و دوران نقاهت بعد از جنگ
میباشد یک نوع رکود اقتصادی و تخنیکی دیده میشود که مملکت افغانستان طبعاَ از آن
ناگزیر بوده است.
پس از این که دستگاۀ آبی چک وردک در سال ١٣١٩ عملاَ شروع به تولید نمود چون تاسیسات صنعتی و
احتیاجات اهالی به تنویر روز به روز زیادتر میشد لهذا دیگر دستگاۀ آبی چک وردک نمی
توانست احتیاج پایتخت را تامین کند. به همین دلیل د برشنا لوی موسسه به رهنمایی
دولت موضوع تاسیس دستگاۀ برقی آبی سروبی و تورید دو پایه ماشین دیزلی برقی به
ظرفیت ١٠٠٠ کیلو وات را در مرکز زیر نظر
گرفت. در سال ٤٥ بنابر فیصلۀ دولت
موسسۀ سهامی د برشنا لوی شرکت منحل و مربوطات آن به سه حصه (آمریت هرات برشنا،
قندهار برشنا و ریاست کابل برشنا) تقسیم شده بود مربوط ریاست جدید (د افغانستان د
برشنا موسسه) گردید.
دستگاه تولید برق آبی سروبی
بند آب سروبی احتوا کنندۀ سه مجرائیست که عرض هر مجرا
هژده متر بوده و ارتفاع آن از دوازه تا چهارده متر و ظرفیت مجموعی عبور آب از آن ٤٢٠٠ متر مکعب در فی ثانیه میباشد. بند آب، تونل های
عمومی و فرعی و سایر ساختمان های دستگاۀ برق سروبی طور پُخته از کانکریت با آهن و
فولاد ساخته شده است. مرکز تولید یا (پاور هاوس) آن تقریباَ چهار کیلومتر پائینتر
از بند قرار دارد که جادۀ عمومی کابل ـ جلال آباد از مقابل آن میگذرد.
دستگاۀ تولید برق آبی نغلو
بند برق نغلو در تقاطع دریای کابل، تگاب و پنجشیر در
هفتاد کیلومتری سمت شرقی کابل واقع بوده و از شهر سروبی ده کیلومتر فاصله دارد.
دستگاۀ تولید برق آبی ماهیپر
دستگاۀ ماهیپر با ارتفاع اوسط ١٥٠٠ متر از سطح بحر درچهل کیلومتری سمت شرق کابل بالای
دریای کابل و لوگر ساخته شده است. کار ساختمانی پروژۀ ماهیپر به کمک مالی و تخنیکی
کشور آلمان در اواسط سال ٤٣ آغاز و در برج قوس سال
٤٥ خاتمه پذیرفت و به فعالیت آغاز نمود. مصرف عمومی دستگاۀ مذکور ٩٥ میلیون مارک بوده است.
برگرفته از روزنامۀ انیس عقرب سال ١٣٤٨
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر